Αν σας τα τραγουδήσουμε;
Ένα εργαστήριο με τραγούδια για τα δικαιώματα
στο Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού


Η ιδέα έπεσε το Φθινόπωρο του 2018. Με τον Πάνο Χριστοδούλου Διευθυντή του Δικτύου για τα Δικαιώματα του Παιδιού συζητούσαμε ένα πρωί για το πόσο άγνωστη είναι στο ευρύ κοινό η Διακύρηξη για τα Δικαιώματα του Παιδιού, ένα κείμενο που είναι πλέον νόμος κυρωμένος σε 191 χώρες. Κι αν κάναμε τα δικαιώματα των παιδιών τραγούδι; 
Και μάλιστα τραγούδι κολλητικό;

Μεταμορφώσαμε την ιδέα σε δράση, αλλά αποφασίσαμε να είναι δράση ουσιαστική και όχι επικοινωνιακή. Δεν θα έγραφα εγώ τους στίχους ως συγγραφέας. Αντί γι' αυτό θα στήναμε ένα εργαστήριο στιχουργικής όπου τα ίδια τα παιδιά μέσα από το παιχνίδι θα επεξεργάζονταν τα δικαιώματά τους, θα εκφράζονταν και θα ήταν οι δικές τους λέξεις, μία μία διαλεγμένες μέσα από τις κουβέντες που θα κάναμε παρέα, που θα μεταμορφώνονταν σε τραγούδι. Όσο για τη μουσική που θα ζωντάνευε τους στίχους που θα προέκυπταν, ζητήσαμε τη βοήθεια του Φοίβου Δεληβοριά ο οποίος δέχτηκε αμέσως.

Με την παιδαγωγό του Δικτύου Κούλα Πανάγου, ξεκινήσαμε τα εργαστήρια τις Παρασκευές. Αρχίσαμε με παιχνίδια γνωριμίας, παιχνίδια συγγραφής, διαβάσαμε παραμύθια, μιλήσαμε για τα δικαιώματα, καταλάβαμε γιατί μας αφορούν και επιλέξαμε εκείνα που μπορούσαμε να επεξεργαστούμε περισσότερο σε βάθος. Το κυριότερο όμως, γίναμε παρέα. Εμπιστευθήκαμε ο ένας τον άλλο. Κι η παρέα ξεκίνησε να επεξεργάζεται ένα ένα τα δικαιώματα.

Η διεθνής διακύρηξη για τα δικαιώματα του παιδιού, περιλαμβάνει το δικαίωμα του παιδιού στο παιχνίδι, τη διασκέδαση και τον ελεύθερο χρόνο. Με τα παιδιά αφού διαβάσαμε παραμύθια και παίξαμε με την ιδέα χρόνος φτιάξαμε ένα ρολόι από ώρες που μας αρέσουν: ώρα για μακαρονάδα, ώρα για βουτιές, ώρα για σουβλάκι, βολτώρα, ποδηλατόρα, παγωτώρα... και η 9 παρά... που είναι ώρα για παρα... μύθι.

Έτσι φτιάχτηκε στο πάτωμα και στον τοίχο του δικτύου το "ρολόι του ελεύθερου χρόνου." Όλες οι ιδέες των παιδιών που φαίνονται στο ρολόι που έφτιαξαν σε εκείνη τη δράση, αποτυπώνονται στους παρακάτω στίχους...


Τ Ο Ρ Ο Λ Ο Ι  Τ Ο Υ Ε Λ Ε Υ Θ Ε Ρ Ο Υ  Χ Ρ Ο Ν Ο Υ

Τι ώρα είναι; είναι βολτώρα
ώρα για βόλτα, ποδηλατώρα.
Τωρα τι ώρα; Ωχ! Παγωτώρα!
Να προλάβω μη λιώσει το παγωτό.
Κλεισ’ το κομπιούτερ, θέλω παιχνίδι
πήγε παιξίμιση, η ώρα, ήδη!
Οχτώ παρά! Τι παρά; Παραμύθι!
ως τις δέκα, που πρέπει να κοιμηθώ!

Ποιο ρολόι τα λέει όλα αυτά;
το μόνο ρολόι που πάει σωστά
το ρολόι – ρολόι – ρολόι – ρολόι
ρολόι του ελεύθερου χρόνου!

Μόνο αυτό να ρωτάς
Μόνο αυτό να κοιτάς
και να σκέφτεσαι πως μ’ αγαπάς.

Τώρα ησυχία, σβήστε τα φώτα,
είναι ταινιώρα, μπουμ βαρελότα
Κι ύστερα διάλειμμα για μακαρόνια
σπαγγετέσσερις φέρτε και τον κιμά.

Κι ύστερα η όλα που θέλει ρέντα
ώρα για φίλους και για κουβέντα
μετά βουτιάμιση, ώρα για μπάνιο
το ζεστό το νερό άνοιξε μαμά.

Ποιο ρολόι τα λέει όλα αυτά;
το μόνο ρολόι που πάει σωστά
το ρολόι – ρολόι – ρολόι – ρολόι
ρολόι του ελεύθερου χρόνου!

Μόνο αυτό να ρωτάς
Μόνο αυτό να κοιτάς
και να σκέφτεσαι πως μ’ αγαπάς.

Ώρα για τίποτα, κάναμε τόσα.
Χόρεψες βαλς και σου χόρεψα μπόσα
ξάπλωσε δίπλα, μου δες το ταβάνι
να σκεφτούμε το αύριο αγκαλιά.


Επόμενο θέμα με το οποίο καταπιαστήκαμε η οικογένεια. Τι είναι οικογένεια για τον καθένα και την καθεμιά από εμάς. Τι μας ενώνει; Τι μπορεί να χωρίσει ένα παιδί από το να βλέπει την οικογένειά του; Μέσα σε λευκά καδράκια ζωγραφίσαμε την οικογένειά μας. Κι έπειτα σκεφτήκαμε... Η διεθνής διακύρηξη αναφέρει ρητά πως τίποτε δεν επιτρέπεται να στέκεται εμπόδιο ανάμεσα σε ένα παιδί και τους δικούς του και πρέπει να λαμβάνονται μέτρα με οποιοδήποτε κόστος για την επανένωση οικογενειών που έχουν χωριστεί.


Για να αναδείξουμε αυτό το δικαίωμα, σκεφτήκαμε να αντιστρέψουμε το νόμο και να σκεφτούμε όλα εκείνα που επιτρέπεται να μπαίνουν ανάμεσα (στην κυριολεξία ανάμεσα) σε ένα παιδί και την οικογένειά του! Όπως ένα επιτραπέζιο, ένα διχτάκι του τένις, μια γαβάθα τηγανητές πατάτες ή ένα πανδύσκολο παζλ.

Όλες οι ιδέες των παιδιών αποτυπώνονται στους παρακάτω στίχους:

Ο Ι Κ Ο Γ Ε Ν Ε Ι Α
(το τραγούδι με το πιο μεγάλο ρεφρέν του κόσμου)

Κι αν μπουν βουνά αναμεσά μας;
θα τ’ ανέβουμε μέχρι την κορφή.
Κι αν μπουνε θάλασσες ανάμεσά μας;
Θα κολυμπήσουμε ως το ίδιο το νησί.
Κι αν γίνει πόλεμος κι αν πέσουν σφαίρες
Θα τις περάσουμε σφιχτά αγκαλιά τις μέρες
Κι αν ένα τοίχο για εμπόδιο μας υψώσουν
Θα περπατήσουμε ως τα τούβλα να τελειώσουν
Γιατί; Γιατί... Γιατί; Γιατί...
Γιατί είμαστε οικογένεια! Να γιατί!
Κι ο νόμος αναφέρει ρητώς
πώς τίποτα δεν μπαίνει ανάμεσά μας, εκτός:

Μια πίτσα τεράστια, σπέσιαλ με απ’ όλα
μια -γεμάτη κακάο ζεστό- κατσαρόλα

Ένα βιβλίο με λέξεις που σε στέλνουν ταξίδι
ένα ομαδικό επιτραπέζιο παιχνίδι

Του πινγκ πονγκ ή του τένις τεντωμένο διχτάκι
Με σετάκι τραπέζι, ρακέτες μπαλάκι

Μια πιατέλα πατάτες να σου φεύγουν τα μάτια
ένα δύσκολο παζλ τρεις χιλιάδες κομμάτια,

Κι αν μπουν βουνά αναμεσά μας;
θα τ’ ανέβουμε μέχρι την κορφή.
Κι αν μπουνε θάλασσες ανάμεσά μας;
Θα κολυμπήσουμε ως το ίδιο το νησί.
Κι αν γίνει πόλεμος κι αν πέσουν σφαίρες
Θα τις περάσουμε σφιχτά αγκαλιά τις μέρες
Κι αν ένα τοίχο για εμπόδιο μας υψώσουν
Θα περπατήσουμε ως τα τούβλα να τελειώσουν
Γιατί; Γιατί... Γιατί; Γιατί...
Γιατί είμαστε οικογένεια! Να γιατί!
Κι ο νόμος αναφέρει ρητώς
πώς τίποτα δεν μπαίνει ανάμεσά μας, εκτός:

Ένα μπολ μαρκαδόροι για να ζωγραφίσουμε
ένας τοίχος γλυκά, να τον πολιορκήσουμε

ή μια φωτιά που δεν καίει αλλά μόνο ζεσταίνει
μια παρέα που γύρω της τραγουδάει μαζεμένη

τίποτα δεν χωρίζει την οικογένειά μας
τον μπαμπά ή τη μαμά, τον παππού ή τη γιαγιά μας

το μικρό τ’ αδερφάκι μας που όταν έξω φυσάει
μας απλώνει το χέρι του και μας χαμογελάει...

Κι αν μπουν βουνά αναμεσά μας;
θα τ’ ανέβουμε μέχρι την κορφή.
Γιατί είμαστε οικογένεια. Να γιατί.


Σειρά είχε το "δικαίωμα στο σχολείο".

Γιατί είναι ωραίο το σχολείο; γιατί είναι σημαντικό; Φτιάξαμε ένα τρισδιάστατο σχολείο και με τις ζωγραφιές και τις λέξεις των παιδιών το γεμίσαμε με όλα τα όμορφα πράγματα που σημαίνει για ένα παιδί το σχολείο. Ύστερα το βάλαμε στην άκρη της αίθουσας και δημιουργήσαμε ένα τεράστιο επιτραπέζιο. Τα νταμάκια που γεμίσαμε με λόγους που κάποια παιδιά στον πλανήτη μας ακόμη δεν μπορούν να πάνε σχολείο, σε πήγαιναν δύο θέσεις πίσω... Τα υπόλοιπα νταμάκια, εκείνα που σε πήγαιναν δύο θέσεις μπροστά, ήταν αυτά που έπρεπε να γεμίσουμε με λύσεις, με ιδέες, με δράσεις, με πράγματα που μπορούν να γίνουν για να μην ισχύουν οι παραπάνω λόγοι. Τα παιδιά τα γέμισαν με ιδέες ουσιαστικές, αληθινές και πρωτότυπες. Κι ύστερα παίξαμε. Ποια ομάδα θα κατάφερνε να φτάσει στο σχολείο;


Όλες οι ιδέες των παιδιών αποτυπώνονται στους παρακάτω στίχους.

Σ Χ Ο Λ Ε Ι Ο
(το πρώτο τραγούδι στον κόσμο,  με γεύση σοκολάτα φράουλα)

(τα παιδιά λένε το ένα μετά το άλλο λόγους που τους αρέσει να πηγαίνουν σχολείο)
ΠΑΩ ΣΧΟΛΕΙΟ...
γιατί βλέπω τους φίλους μου...
γιατί παίζω...
γιατί μαθαίνω...
γιατί χορεύω...
για το ποδόσφαιρο στο διάλειμμα...
γιατί στο δρόμο για το σχολείο βλέπω χαριτωμένες γάτες...
για το κυνηγητό
για την παρέα
γιατί η δασκάλα μου με περιμένει
γιατί λέμε ιστορίες

Οι λόγοι για να πας σχολείο είναι πολλοί
μα ο αγαπημένος ο δικός μου
που με κερνάει σοκολάτα φράουλα
ο διπλανός μου

(τα παιδιά λένε το ένα μετά το άλλο λόγους για τους οποίους παιδιά σε όλο τον κόσμο στερούνται το σχολείο...)
ΔΕΝ ΠΑΩ ΣΧΟΛΕΙΟ...
γιατί δουλεύω...
γιατί πρέπει να βοηθήσω την οικογένειά μου...
γιατί δεν υπάρχουν σχολεία εδώ...
γιατί είμαι διαφορετικός...
γιατί είμαι κορίτσι...
γιατί εδώ είναι πόλεμος...

Οι λόγοι να μην πας σχολείο είναι πολλοί
αλλά άμα δεν αφήσουμε κανένα
κάπου στη Γη θα ανοίξει ένα σχολείο
και για σένα!

Το εργαστήριο συνεχίστηκε και με άλλα δικαιώματα, όπως το δικαίωμα στο όνομα και την έκφραση αλλά και με παράλληλες δράσεις. 

Μια Παρασκευή μιλήσαμε για στίχους, ομοιοκαταληξίες, ρεφρέν, ακούσαμε τραγούδια και αναλύσαμε τα συστατικά που τα κάνουν αγαπημένα μας. Μια άλλη Παρασκευή, αποφασίσαμε να φτιάξουμε τα εικαστικά των δίσκων μας για τα δικαιώματα και πάνω σε παλιά βινύλια φτιάξαμε τα δικά μας εξώφυλλα και τις δικές μας ροζέτες.


Οι συναντήσεις όμως που ακούστηκαν σε όλη την οδό Αλκαμένους ήταν οι συναντήσεις όπου ο Φοίβος Δεληβοριάς ήρθε στην παρέα μας και με τους στίχους για τους οποίους δουλέψαμε σχεδόν ένα χρόνο, απλωμένους σε χαρτί του μέτρου για να τους διορθώνουμε επί τόπου, φτιάξαμε παρέα τις μουσικές που θα έκαναν τα δικαιώματα κολλητικά σε όλους. Τα παιδιά είδαν ολοζώντανη μπροστά τους και βίωσαν τη διαδικασία μέσα από την οποία γεννιέται ένα τραγούδι και δεν σταμάτησαν από τότε να σιγοτραγουδούν τους σκοπούς που φτιάξαμε παρέα με τον Φοίβο.

Και σαν να μην έφτανε αυτή η υπέροχη εμπειρία... λίγο καιρό μετά μπήκαμε όλοι μαζί με τον Φοίβο στο στούντιο και τα παιδιά εκτός από την έμπνευση χάρισαν και τις ίδιες τις φωνές τους στα τραγούδια μας. Την ενορχήστρωση έκαναν (και έπαιξαν) ο Φοίβος Δεληβοριάς και ο Γιώργος Κατσάνος και την ηχοληψία έκανε ο Δημήτρης Δημητριάδης. Τις ζωγραφιές που θα δείτε στα εξώφυλλα και στα βίντεο έφτιαξε η Ίρις Σαμαρτζή.


Με το Δίκτυο για τα δικαιώματα του παιδιού δεν θα μείνουμε εδώ, θα ετοιμάσουμε κι άλλες εκπλήξεις, διαγωνισμούς, στίχους, μουσικές, παιχνίδια και τραγούδια.

Κατεβάστε από τους παρακάτω συνδέσμους, τις μεταφράσεις που έκαναν οι συνεργάτες του δικτύου στα Περσικά, Αλβανικά, Ισπανικά, Αραβικά, Φιλιππινέζικα, Ιταλικά & Γερμανικά.

Κούλα, Φοίβο, Πάνο, μικροί φίλοι και φίλες του Δικτύου που δουλέψαμε μαζί
σας ευχαριστώ γι' αυτό το απίστευτο ταξίδι.

Αντώνης Παπαθεοδούλου
1/6/2020, Παγκόσμια Ημέρα του Παιδιού